2023 BÜTÇESİ ve YENİ YILIN VERGİ GÜNDEMİ
Yılın son ayları hem biten yılın muhasebesinin hem de yeni yılın tahminlerinin yapıldığı zamanlardır. Aralık ayında şirketler için hummalı bir bütçe yapma mesaisi yaşanır. Benzer durum devlet için de geçerlidir. Her yıl Ekim ayının 17’sinde Cumhurbaşkanı, bütçe kanun teklifini Meclis’e sunar. Bütçe teklifi, önce Meclis Komisyonunda görüşülür. Ardından Genel Kurul’da onaylandıktan sonra kanunlaşır. Anayasal bir prosedüre bağlı bu süreç bu yılda geçildi ve bütçe teklifi 16 Aralık’ta kabul edilerek yasalaştı.
Bütçenin kanun şeklinde yapılması, Meclisin millet adına yürütme erkine nerelere ne kadar harcama yapacağı ve bu harcamaları nasıl finanse edeceği konusunda yetki vermesi anlamını taşıyor. Meclis aynı zamanda geçmiş yılın harcamalarını Sayıştay aracılığıyla denetliyor ve Kesin Hesap Kanunu ile ibra ediyor. Tüm bu süreç “bütçe hakkı” olarak adlandırılıyor.
Kamu bütçesi, hükümetin maliye politikası tercihlerini yansıtması bakımından ekonomideki diğer aktörler için son derece önemli metinlerdir. Bu yazımızda bütçenin gelir tarafına daha yakından bakarak 2023’ün vergi gündemini anlamaya çalışacağız.
Rakamlarla 2023 Bütçesinde Vergiler
2023 bütçesi 4,47 trilyon TL olarak bağlandı. Bütçelenen harcamaların 3,81 trilyon TL’sinin vergi ve diğer kamu gelirleri ile karşılanması öngörülmüştür. Bütçe açığı ise borçlanma ile finanse edilecektir.
Vergi gelirleri, toplam bütçe gelirinin yaklaşık %84’ünü oluşturuyor. Vergiler temelde üç kaynaktan alınıyor: Gelirler, harcamalar ve servet unsurları. 2023 bütçesi açısından bu dağılıma baktığımızda; harcama üzerinden alınacak vergilerin toplanacak vergi gelirlerinin %68’ini oluşturduğunu görüyoruz. Gelir üzerinden alınacak vergiler %30, servet üzerinden alınacak vergiler ise yaklaşık %2’dir. Bu tablo, vergi gelirlerinin yaklaşık üçte ikisinin dolaylı vergiler dediğimiz kalemlerden alındığı gösteriyor. Bu yapı gelişmiş ülke ekonomilerinde ise genelde tersi şeklindedir.
2023 bütçesinde vergi gelirlerinde bir önceki yıl bütçesine göre %41 oranında bir artış tahmin edilmiştir. Vergi gelirlerindeki artışın temelinde beklenen enflasyon olduğunu söyleyebiliriz. 2023 için gelir ve kurumlar vergisi oranında bir artış beklemiyoruz. ÖTV ve KDV gibi harcama vergilerinde ufukta bir şey gözükmese de oran değişikliğinde kanun çıkarılması gerekmeyen bu vergilerde sürprizler olabilir.
Bütçede, toplanması hedeflenen verginin 474 milyar TL’sinin mükelleflere iade edileceği öngörülmüş. Vergi iadelerinden büyük pay KDV iadelerinindir. KDV iadelerinin de yaklaşık %60’ı ihracattan kaynaklanıyor.
2023 yılı bütçesinin gelir tarafındaki kalemlere daha dikkatli baktığımızda bazı noktalar dikkat çekiyor.
2021 yılında ilk uygulaması yapılan değerli konut vergisi için 2023’de beklenti oldukça düşük tutulmuştur. Bütçe projeksiyonu sadece 69 milyon TL. 2020 yılında yürürlüğe giren dijital hizmet vergisinin 2023’de yürürlükte kalmaya devam edeceği anlaşılıyor. Bu vergi ile ilgili 2023 gelir tahmini 7,1 milyar TL’dir. Bu yıl ilk kez uygulanacak konaklama vergisi için gelir tahmini 2,3 milyar TL olarak bütçelenmiş durumdadır.
Rakamların gözüyle 2023 bütçesinin vergi tarafına kısaca baktık. Bunun dışında 2023’de vergiye dair nasıl bir gündem bizi bekliyor biraz da buna değinelim.
Vergi Affı Gelir mi?
Matrah artırımı ile borç yapılandırmasını da içine alan kapsamlı “Vergi Affı” 2023 vergi gündeminin popüler maddesidir. Son yıllarda peş peşe çıkarılan “Vergi Barışı” kanunları, mükellefler tarafında dönemsel rahatlamalara yol açsa da vergi uyumunu ve adaletini zedeledi. Konjöktürel olarak yaşanan ekonomik sıkıntılar, mükelleflerde yeni bir “vergi affı” beklentisini ortaya çıkardı. Bunun yanında, seçim sathı mahalli ve Cumhuriyetin 100. Yılının içinde bulunulması da bu beklentileri artıran başlıca sebeplerdir.
Önceki vergi afları en son 2020 yılını kapsamıştı. Yeni bir vergi affı olacak ise zamanlaması konusunda çeşitli yorumlar olmakla birlikte kesin bir şey söylemek imkansız. Seçim takvimi nedeniyle 2022 yılının olası bir “vergi affı” paketine alınıp alınmayacağı ise asıl merak konusu. Bekleyip göreceğiz.
Enflasyon Düzeltmesi Olacak mı?
Aralık 2021’de Vergi Usul Kanunu’nun mükerrer 298’inci maddesinde öngörülen şartların oluşmasıyla enflasyon düzeltmesinin uygulanması zorunluluğunu doğmuştu. En son 17 yıl önce uygulanmış olması ve beklenmedik hızla şartların gerçekleşmesi nedeniyle enflasyon düzeltmesi 31.12.2023’e ertelenmişti. Bu tarihte enflasyon düzeltmesinin şartları oluşmasa bile düzeltme zorunlu olarak yapılacaktır. Yapılacak düzeltme sonucunda oluşacak kar/zarar farkları geçmiş yıllar kar/zararı hesabında gösterilecektir. Bu şekilde tespit edilen geçmiş yıl karları (2023 yılına ilişkin tutarlar dahil) vergiye tabi tutulmayacak, geçmiş yıl zararları ise vergi matrahının tespitinde zarar olarak indirilemeyecektir. Bir başka ifadeyle, düzeltme 2023 matrahlarını etkilemeyecektir. 2023 yılında geçici vergi dönemlerinde VUK’un mükerrer 298/Ç maddesi kapsamında yeniden değerleme ise yapılabilecektir.
Karbon Vergisi Yolda mı?
İklim krizi ile mücadele uluslararası düzeyde önemli ve öncelikli konulardan birisidir. Bizim de ülke olarak taraf olduğumuz Paris Anlaşması kapsamında yükümlülüklerimiz söz konusudur. Bu mesele aynı zamanda dış ticaret açısından da kritik öneme sahip. En büyük ihracat pazarımızı oluşturan AB’de bu konuda ciddi gelişmeler yaşanıyor. AB, 2050 yılına kadar karbon nötr hedefi için mevzuat oluşturuyor. Bu çerçevede, “Sınırda Karbon Vergisi Uygulaması” hayata geçiriliyor. Son gelişmeler bu uygulamanın 1 Ekim 2023’de başlayacağı şeklindedir.
Türkiye, orta vadeli plan (OVP) ve çeşitli strateji belgelerinde Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizmasına uyum kapsamında Ulusal Emisyon Ticaret Sistemini geliştireceğini, mevcut vergilerin karbon vergisine dönüştürülmesine konusunda vergi sistemini gözden geçireceğini deklare etmiştir.
2023 yılı “Bütçe Gerekçesi” metninde de bu hedef açıkça belirtilmiştir. Dolayısıyla 2023 yılı içinde karbon vergisi ya da bu hedefe yönelik yan düzenlemeler konusunda bir gündem oluşacağını söyleyebiliriz.
Gayrimenkullerin Vergilendirilmesine Yeni Bir Sistem Gelebilir mi?
Gayrimenkullerin vergilendirilmesinde, gerçek bedellerin esas alınması gerekirken, emlak vergisi için belirlenen asgari değerin, emlak vergisinin hesabında, tapu işlemlerinde ve veraset işlemlerinde esas alınması durumları ile sıklıkla karşılaşılıyor. Bu durum hem vergilemede adaleti hem de etkinliği bozuyor. Sorunun temelinde misli olmayan mal niteliğindeki gayrimenkuller için değer belirlemedeki zorluk yatıyor. Bu sorun gayrimenkul değerleme sektörünün gelişmesi ve teknolojideki ilerlemeler sayesinde artık aşılabilir durumdadır.
Gayrimenkullerin vergilendirilmesinde, SPK yetkili değerleme uzmanlarının/şirketlerinin raporlarının esas alınacağına ilişkin bir süredir çeşitli çalışmalar yapılıyor. Ancak konu henüz mevzuat boyutuna taşınmadı. Cumhurbaşkanlığı 2023 yılı yıllık programında, Bakanlıkların gayrimenkullerin vergilendirilmesinde esas alınan alım satım değerinin belirlenmesi ve beyanına ilişkin yeni bir sistemi devreye almak üzere altyapı oluşturacakları belirtiliyor. Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından 2023-2025 Kayıtdışı Ekonomiyle Mücadele Eylem Planındaki eylemlerden birisi de “gayrimenkul bilgi ve değerlendirme sistemi kurulması”dır. Gayrimenkul vergilemesinde değer sorunun çözüme kavuşturulması adalet ve etkinlik yanında kayıtdışılığın azalmasına da katkı sağlayacaktır. Ancak bu değişikliğin başarısı için tapu harçlarında oran indiriminin de gündeme gelmesi gerekiyor.
Kripto Varlıklarda Vergi Düzenlemesi Olur mu?
Kripto varlıkların ve piyasasının regüle edilmesi geride bıraktığımız yılın dikkat çeken gündemlerinden birisiydi. Ancak bu konuda somut bir adım atılmış değildir. Dünyada pek çok ülke bu varlıkların niteliğini netleştirme ve bunlardan elde edilen kazançların vergilendirilmesi ile ilgili adımlar atmış durumdadır. Türkiye’deki ilgili düzenleyici otoriteler uzun zamandır bu konudaki çalışmalarına devam ediyorlar. Düzenlemenin gelişmiş ülke düzenlemelerine paralel olarak para, menkul kıymet ve emtia olarak değil, gayrimaddi varlık olarak nitelendirileceği ve sermaye artış kazancına konu edileceği bekleniyor. 2023 bu konunun netleştirileceği bir yıl olabilir.