Transfer Fiyatlandırması Yoluyla Örtülü Kazanç Dağıtımı Konusunda Karşılaştırılabilirlik Analizi Yoluyla Emsal Fiyat Tespitinin Anlamı ve Önemi

5422 sayılı Mülga Kurumlar Vergisi Kanunu’nun yerine 5520 sayılı Kanun’un 13. maddesi ile ihdas edilen ‘‘Transfer fiyatlandırması yoluyla örtülü kazanç dağıtımı’’ konusu vergisel düzenlemeler içinde yer alan bir vergi güvenlik müessesi olup, vergilendirme ilkelerinden olan belirlilik ve açıklık ilkeleri açısından çok problemli bir alanı teşkil etmektedir. Bu problem ise esas olarak transfer fiyatlandırmasında uygun emsali bulamamaktan kaynaklanmaktadır.

Transfer fiyatlandırmasında, emsallere uygunluk ilkesinin (arm’s length) uygulanmasında doğru emsale ulaşmak için uygulanacak yöntemler uluslararası alanda genel kabul görmüş düzenlemeler çerçevesinde mevzuat alanında mevcuttur. Ancak, pratikte doğru emsali bulmada mali idare ile mükellefler arasında uygulamadan kaynaklanan ihtilaflar mevcuttur. Her şeyden önce, transfer fiyatlandırmasında emsallere uygunluk ilkesine aykırılıktan tarhiyat öngörülebilmesi için tarhiyata referans olacak doğru emsal fiyata ulaşmak hayati bir gerekliliktir. Emsali doğru bir şekilde elde edebilmek, işleme taraf olan mali idare (Gelir İdaresi, Vergi dairesi, inceleme elamanı vb. ) ile mükellef arasında daha başlangıçta mükemmel bir bilgi akışı gerektirmektedir.

Tarhiyatta kullanılacak ve emsale ulaşmada karşılaştırılabilirlik analizinde dikkate alınması gereken dâhili bilgilere sahip olan ve mali idareye temin edecek olan mükelleflerdir. Bu bilgiler mükellef tarafından transfer fiyatlandırmasında kullanılan bilgilerdir. Diğer yandan, mali idare tarafından karşılaştırma için referans alınacak emsal fiyatı belirlemek için üçüncü kaynaklardan (diğer mükellefler, kurumlar, bankalar, odalar vb. ) sağlanan harici bilgilere vakıf olan ise mali idaredir. Bu noktada, doğru emsale ulaşmak için iki tarafın sahip olduğu bilgileri birbirleri ile paylaşması, tez ve anti-tezlerin ortaya konularak doğru emsale ulaşılmaya çalışılması gerekli ve doğru olandır. Ancak, vergi mevzuatında mükellef hakları perspektifi doğrultusunda yer bulan vergi mahremiyet düzenlemeleri bu paylaşıma engeldir. Dolayısıyla mükellefler ve mali idare arasında asimetrik bilgi durumu mevcut olup, mükellefler tarhiyat aşamasında referans olarak alınan diğer mükellefler hakkındaki bilgilere sahip olmadığı için anti-tezlerini inceleme elamanlarına sunamamaktadırlar.

Asimetrik bilgi nasıl ki ekonomide tam rekabetçi piyasada piyasa başarısızlığının en büyük nedenlerinden birisiyse transfer fiyatlandırmasında da doğru emsale (olması gereken piyasa fiyatına) ulaşamama nedenlerinin en önemlisidir. Asimetrik bilginin olduğu bir ortamda öngörülen tarhiyatların çoğu zaman yargı tarafından iptal edilmesi sonuçları  ortaya çıkabilmektedir. Çünkü mükellef kendisine tarhiyat öngörülürken referans alınan emsal fiyatlardan yargı aşamasında haberdar olmakta ve kendi işlemlerinin farklılıklarını mahkemeye sunma imkânına da bu aşamada kavuşmaktadır. Bu şekilde, mükellefin elindeki dahili bilgilerin tam manasıyla kullanılmadan yapılan tarhiyatlar “Gizli emsal”  problemini de doğurmakta olup, gizli emsale dayanılarak yapılan tarhiyatlar adil karşılanmamaktadır. Ayrıca gizli emsal kullanımı ya da hiç emsal kullanılmadan tarhiyat yapılması OECD transfer fiyatlandırması ilkelerine ters düştüğü uygulamada genel kabul görmektedir.

Nitekim 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanun’nun ‘‘Transfer Fiyatlandırması yoluyla örtülü kazanç dağıtımı’’ başlıklı 13. maddesinin uygulanmasına ilişkin açıklamaların yapıldığı; 18.11.2007 tarih ve 26704 Sayılı resmi gazetede yayımlanan ‘‘Transfer Fiyatlandırması Yoluyla Örtülü Kazanç Dağıtımı Hakkında Genel Tebliğ (Seri No: 1)’’in ‘‘1-Yasal düzenlemeler’’ başlıklı bölümünde transfer fiyatlandırması yoluyla örtülü kazanç dağıtımının tanımı yapılmış ardından, ‘‘Emsallere uygunluk ilkesinin’’ ‘‘Karşılaştırılabilirlik analizi’’ çerçevesinde uygulanması gerektiği; kurumların, ilişkili kişilerle yaptığı işlemlerde uygulayacağı fiyat veya bedelleri, a)Karşılaştırılabilir Fiyat Yöntemi, b) Maliyet Artı Yöntemi c) Yeniden satış Fiyatı Yöntemi ç) Mükellefin kendi belirleyeceği yöntemlerden işlemin mahiyetine en uygun olanını kullanarak tespit edeceği belirtilmiştir.

Sonuç olarak Transfer fiyatlandırması yoluyla örtülü kazanç dağıtımında emsal bedelin karşılaştırılabilirlik analizi kullanılarak idare ve mükellefin koordineli bir şekilde bilgi alışverişi yaparak tespit edilmesi ortak ve uzlaşılabilir bir yol bulunmasının yegane ve elzem koşuludur.

21.04.2021

Yılmaz Ay
Eski Vergi Başmüfettişi
Yeminli Mali Müşavir
Bağımsız Denetçi
Bilim Uzmanı
yay68@yahoo.com

Kaynak: www.MuhasebeTR.com

http://www.muhasebetr.com/yazarlarimiz/yilmazay/003/