İsmail Bağcı
Yeminli Mali Müşavir
ismail.bagci@bagciymm.com

Enflasyon Düzeltmesinde Toplulaştırılmış Yöntem- Örneklerle Stoklarda Enflasyon Düzeltmesi

GİRİŞ

Bilindiği üzere 213 sayılı Vergi Usul Kanununun mükerrer 298 inci maddesinin (A) fıkrası ve geçici 33 üncü maddesi gereğince 2023 hesap dönemi sonu ve izleyen hesap dönemlerine ilişkin olarak enflasyon düzeltmesine tabi tutulacak mali tabloların ve düzeltme işlemlerinin usul ve esaslarının belirlenmesine yönelik Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği taslağı hazırlanmıştır.

Gerek ilgili taslak tebliğ gerekse 31/12/2003 tarihli mali tabloların enflasyon düzeltmesi uygulamasına rehberlik eden 338 ve 328 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğleri içeriğinde stok değerlemesine yönelik toplulaştırılmış yöntem hususu yer almaktadır.

Bu makalemizde 2023 hesap dönemi sonu ve izleyen hesap dönemlerine ilişkin olarak Stoklara yönelik enflasyon düzeltmesinde, uygulanması öngörülen toplulaştırılmış yöntem irdelenmeye çalışılacaktır.

1- Stokların Enflasyon Düzeltmesine Tabi Tutulmasına İlişkin Yöntemler

Taslak tebliğe göre bilançoda parasal olmayan kıymetlerin enflasyon düzeltmesine konu olacağı belirtilmektedir.

Enflasyon düzeltmesinde esas yöntem düzeltme katsayısının hesaplanıp(gerçek yöntem), ilgili katsayısının düzeltmeye konu olacak bilanço kalemine uygulanması suretiyle düzeltme işleminin tamamlanmasıdır. Ancak taslak tebliğde stoklara ilişkin düzeltmede toplulaştırılmış yöntemin kullanılmasını da mükelleflerin tercihine bırakmıştır.

Ayrıca toplulaştırma yönteminin sadece stoklara uygulanan bir yöntem olduğunun belirtilmesi faydalı olacaktır.

2- 2023 Hesap Dönemi Sonu Stoklara Yönelik Toplulaştırma Yönteminin Uygulanması

Daha önce de belirtildiği üzere 213 sayılı Kanunun değerleme ölçütlerine göre stoklar, maliyet bedeli ile değerlenmekte olup, 2023 hesap dönemi sonu itibariyle maliyet bedelleri üzerinden defterlere kayıt tarihlerine göre bulunan düzeltmeye esas tutar ile düzeltme katsayısının çarpılması suretiyle enflasyon düzeltmesine tabi tutulacaklardır.

Ancak, işletmeler 2023 hesap dönemi sonu bilançolarında yer alan stoklarını düzeltmeye tabi tutmak için toplulaştırmış yöntem olarak, Basit ortalama yöntemi veya Stok devir hızı yönteminden herhangi birini tercih edebileceklerdir.

A- Basit Ortalama Yöntemi

Basit Ortalama Yönteminde düzeltme katsayısı, mali tabloların ait olduğu aya ilişkin fiyat endeksinin, bu endeks ile bir önceki geçici vergi döneminin sonundaki fiyat endeksi toplamının ikiye bölünmesi sonucu bulunan endekse bölünmesiyle elde edilen katsayı olarak hesaplanır.

Düzeltmeye esas tutar olarak ise 2023 hesap dönemi sonuna ait bilançoda yeralan stoklara ait değerler esas alınır.

Örnek: 31/12/2023 tarihi itibariyle 152 mamuller hesabının 3.000.000 TL olduğunu varsayalım. İşletme mamullerin enflasyon düzeltmesini gerçekleştirirken toplulaştırılmış yöntemlerden basit ortalama yöntemi seçmiştir. Uygulamada virgülden sonraki 5 rakam dikkate alınacaktır.

Eylül 2023 Yİ-ÜFE = 2.749,98

Aralık 2023 Yİ-ÜFE = 3.150,00 (Aralık Yİ-ÜFE henüz hesaplanmamıştır. 3150,00 rakamı varsayımdır)

Dönem Ortalama Düzeltme Katsayısı = 1,06780

Enflasyon Düzeltmesine Tabi Tutulmuş Yeni Değer= 3.000.000,00-TL x 1,06780=3.203.400,00-TL

B- Stok Devir Hızı Yöntemi

Stok Devir Hızı Yönteminde mükellefler; öncelikle stok devir hızını, sonrasında ortalama stokta kalma süresini hesaplayacaklar ve nihayetinde de 2023 hesap dönemi sonuna ait bilançoda görünen stokların hangi aydan kaldığını bulacaklardır. Stokların hangi aydan kaldığı bulunduktan sonra yapılması gereken, düzeltmeye esas tarih itibarıyla düzeltme katsayısını bulmak ve bu katsayıyla 2023 hesap dönemi sonuna ait bilançoda görünen stoklara ait tutarı çarpmaktır.

Örnek: İşletmeye ait Stoklara ilişkin veriler aşağıdaki gibidir.

31/12/2022 tarihinde toplam stok tutarı: 10.000.000-TL

31/12/2023 tarihinde toplam stok tutarı: 15.000.000-TL

2023 yılında satılan malların maliyeti: 45.000.000 TL

Eylül 2023 Yİ-ÜFE = 2.749,98

Aralık 2023 Yİ-ÜFE = 3.150,00 (Aralık Yİ-ÜFE henüz hesaplanmamıştır. 3150,00 rakamı varsayımdır)

İlk Adım Stok Devir Hızının Hesaplanması

Stok Devir Hızı = 3,6

İkinci Adım Stokta Kalma Süresinin Hesaplanması

31/12/2023 tarihi itibariyle işletmenin aktifinde görünen stoklar, ortalama 101 gün öncesinden yani 2023 yılının Eylül ayına ait düzeltme katsayısı ile enflasyon düzeltmesine tabi tutulacaktır.

Son Adım Stokta Kalma Süresinin Hesaplanması

Buna göre düzeltilmiş yılsonu stok tutarı aşağıdaki şekilde hesaplanacaktır.

Düzeltilmiş Yıl Sonu Stokları= Düzeltmeye esas tutar x Eylül 2023 için düzeltme katsayısı

3- 2024 Hesap Dönemi ve Sonraki Dönemlerde Enflasyon Düzeltmesi İşlemlerinde Stokların Enflasyon Düzeltmesine Yönelik Toplulaştırma Yöntemi

Toplulaştırılmış yöntemler kullanılarak düzeltilebilecek parasal olmayan kıymetler, stoklarla sınırlıdır. Stoklarını toplulaştırılmış yöntemlere göre düzeltmeyi tercih eden mükellefler stokların düzeltmeye esas tutarlarını, düzeltmede esas alınacak tarihlere bağlı kalmaksızın, “basit ortalama yöntemi” dâhilinde belirlenen dönem ortalama düzeltme katsayısı ile veya “hareketli ağırlıklı ortalama yöntemi” dâhilinde belirlenen hareketli ağırlıklı ortalama düzeltme katsayısı ile çarpmak suretiyle düzeltme işlemini gerçekleştirir.

Ancak henüz 2024 Hesap dönemi gelmediği ve tebliğin taslak halinde olması hususları birlikte değerlendirildiğinde, 2024 hesap dönemine ilişkin stokların enflasyon düzeltme detayları Tebliğ yayınlandıktan sonra değerlendirilmesi uygun olacaktır.

17.11.2023

Kaynak: www.MuhasebeTR.com