Dövizli Satışlarında Değerlemesinde KDV Sorunu ve Sıkça Yapılan Hata

Değerli okurlari bu hafta dövizli yapılan işlemlerde değerleme ve buy değerlemeye istinaden oluşacak KDV konusunu ele alıp değerlendireceğiz.

Mülga 105 seri nolu KDV tebliğinin yayınlanması ile birlikte bir içtihat birliği sağlanmış ve kur farklarının ve buna istinaden değerleme işlemlerinin KDV’ye tabi olduğu açıkça dile getirilmiştir.

Bununla birlikte 1 Seri Nolu KDV Genel Uygulama Tebliğinin III/A-5-3 bölümünde aşağıdaki ibare yer almaktadır.

“Bedelin döviz cinsinden veya dövize endekslenerek ifade edildiği işlemlerde, bedelin kısmen veya tamamen vergiyi doğuran olayın vuku bulduğu tarihten sonra ödenmesi halinde, satıcı lehine ortaya çıkan kur farkları KDV matrahına dahildir. Buna göre, matraha dahil olacak kur farklarının hesabında, mal ve hizmet bedeline isabet eden kur farkları dikkate alınır, hesaplanan KDV’ye ilişkin ortaya çıkan kur farkları matraha dahil edilmez..

Buna göre, teslim veya hizmetin yapıldığı tarih ile bedelin tahsil edildiği tarih arasında ortaya çıkan lehte kur farkı için satıcı tarafından fatura düzenlenmek ve faturada gösterilen kur farkına, teslim veya hizmetin yapıldığı tarihte bu işlemler için geçerli olan oran uygulanmak suretiyle KDV hesaplanır.

Bedelin tahsil edildiği tarihte alıcı lehine kur farkı oluşması halinde, kur farkı tutarı üzerinden alıcı tarafından satıcıya bir fatura düzenlenerek, teslim ve hizmetin yapıldığı tarihteki oran üzerinden KDV hesaplanması gerekmektedir.

Yılsonlarında ve geçici vergi dönemlerinde, Vergi Usul Kanunu uyarınca yapılan değerlemeler sonucu oluşan kur farkları üzerinden KDV hesaplanmaz”

Yukarıda yer alan tebliğ, teslim veya hizmetin yapıldığı tarih ile bedelin tahsil edildiği tarih arasında ortaya çıkan lehte kur farkı için satıcı tarafından fatura düzenlenmesi gerektiğinden bahsetmektedir. Bir başka deyişle, geçici vergi dönemlerinde değerleme işlemlerinde kur farkı faturası düzenlenmese bile sonradan tahsilat halinde fatura düzenlenmesi durumunda teslimin ilk yapıldığı an ile tahsilatın yapıldığı an arasındaki dönemi ihtiva eden KDV’ler hesaplanacaktır. Bir diğer anlatımla, geçici vergi dönemlerinde değerleme işlemlerinde hesaplanmayan KDV sonrada kümülatif olarak hesaplanıp son faturada gösterilecektir.

Ancak bu durum pratikte pek mümkün değildir. Fabrikaların yoğun iş temposunun yanında bu şekilde bir takibatı yapmalarının neredeyse imkansız olduğun u söyleyebiliriz. Bu nedenle böyle bir hesaplamayla hiç karşılaşılmaması için her geçici vergi döneminde yapılan değerleme işlemlerinin KDV hesaplanarak yapılmasını önemle tavsiye ederiz.

Uygulama: ABC A.Ş., 01.01.2012 tarihinde XYZ Ltd.Şti’ye KDV dahil 1.000 dolar değerinde ticari mal satmıştır.

1 Dolar = 1 TL

—————————————————-01.01.202X———————–

120 ALICILAR 1.000

600 YURT İÇİ SATIŞLAR 847,45

391 HESAPLANAN KDV 152,55

Yurt içi mal teslimi

——————————————————————————————-

İlk geçici vergi döneminde 1 dolar 1,1 TL olmuştur. Her iki firmada karşılıklı olarak değerleme işlemi yapmıştır.

1.000 x 1.1 = 1.100

Böylece ABC A.Ş. firması XYZ Ltd.Şti’den olan alacağı 1.000 TL değil 1.100 TL olmuştur.

ABC A.Ş. söz konusu 100 TL lik değerleme işlemi için iç yüzde yöntemiyle KDV’li fatura düzenleyecektir.

—————————————————-31.03. 202X ———————–

120 ALICILAR 100

646 KAMBİYO KARLARI 84,75

391 HESAPLANAN KDV 15,25

ABC A.Ş. değerleme kaydı

——————————————————————————————-

İkinci geçici vergi döneminde 1 dolar 1,2 TL olmuştur. Her iki firmada karşılıklı olarak değerleme işlemi yapmıştır.

1.000 x 1.2 = 1.200

Böylece ABC A.Ş. firması XYZ Ltd.Şti’den olan alacağı kayıtlarda yer alan 1.100 TL değil artık 1.200 TL olmuştur.

—————————————————-30.06. 202X ———————–

120 ALICILAR 100

646 KAMBİYO KARLARI 84,75

391 HESAPLANAN KDV 15,25

ABC A.Ş. 2. dönem değerleme kaydı

——————————————————————————————-

Üçüncü geçici vergi döneminde 1 dolar 1,3 TL olmuştur. Her iki firmada karşılıklı olarak değerleme işlemi yapmıştır.

1.000 x 1.3 = 1.300

Böylece ABC A.Ş. firması XYZ Ltd.Şti’den olan alacağı kayıtlarda yer alan 1.200 TL değil artık 1.300 TL olmuştur.

—————————————————-30.09. 202X ———————–

120 ALICILAR 100

646 KAMBİYO KARLARI 84,75

391 HESAPLANAN KDV 15,25

ABC A.Ş. 3. dönem değerleme kaydı

——————————————————————————————-

Dördüncü geçici vergi döneminde 1 dolar 1,1 TL olmuştur. Her iki firmada karşılıklı olarak değerleme işlemi yapmıştır.

1.000 x 1.1 = 1.100

Böylece ABC A.Ş. firması XYZ Ltd.Şti’den olan alacağı kayıtlarda yer alan 1.300 TL değil artık 1.100 TL olmuştur.

Aradaki 200 TL’lik kısım için XYZ Ltd.Şti firması iç yüzde ile hesaplanmış KDV’li kur farkı faturası düzenleyip ABC A.Ş.’ye gönderecektir.

—————————————————-31.12. 202X ———————–

656 KAMBİYO ZARARLARI 169,50

191 İNDİRİLECEK KDV 30,50

120 ALICILAR 200

ABC A.Ş. 4. dönem değerleme kaydı

——————————————————————————————-

SONUÇ: Söz konusu değerleme işlemlerinin özellikle carisi yoğun şekilde işlem gören firmalar nezdinde yapılmasını tavsiye ediyorum. Bu firmalar ile çok sık aralıklarla yapılan her tahsilat işleminde ayrıca KDV hesaplanması yerine, her geçici vergi döneminde değerleme işlemi yapılırken karşılıklı KDV ihtiva eden kur farkı faturalarının tanzim edilmesinin önemli olduğunu düşünüyorum.

06.09.2021

Dr. Koray Ateş
korayates@muhasebetr.com

Kaynak: www.MuhasebeTR.com