Türk Lirası Mevduat ve Katılma Hesaplarına Dönüşümün Desteklenmesi Hakkında Tebliğe İlişkin Uygulama Talimatı

Amaç ve kapsam
MADDE 1- (1) (Değişik: 11/1/2022) Bu Uygulama Talimatının amacı, yurt içi yerleşik
gerçek ve tüzel kişilerin döviz tevdiat hesaplarının ve döviz cinsinden katılım fonlarının Türk
lirası vadeli mevduat ve katılma hesaplarına dönüşmesi halinde mevduat ve katılım fonu
sahiplerine sağlanacak desteğe ilişkin usul ve esasları düzenleyen 2021/14 sayılı Türk Lirası
Mevduat ve Katılma Hesaplarına Dönüşümün Desteklenmesi Hakkında Tebliğe ilişkin
uygulama ayrıntılarını göstermektir.
Dayanak
MADDE 2- (1) Bu Uygulama Talimatı, 2021/14 sayılı Türk Lirası Mevduat ve Katılma
Hesaplarına Dönüşümün Desteklenmesi Hakkında Tebliğe dayanılarak hazırlanmıştır.
Tanımlar ve kısaltmalar
MADDE 3- (1) Bu Uygulama Talimatında geçen;
a) Banka: 19/10/2005 tarihli ve 5411 sayılı Bankacılık Kanununun 3 üncü maddesinde
tanımlanan mevduat ve katılım bankalarını,
b) Merkez Bankası: Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasını,
c) (Değişik: 31/12/2021) Dönüşüm kuru: Merkez Bankası tarafından saat 10:00, 11:00,
12:00, 13:00, 14:00 ve 15:00’de ilan edilen ve döviz tevdiat hesapları ile döviz cinsinden katılım
fonu hesaplarında bulunan dövizin Türk lirasına çevrildiği saat itibarıyla en son açıklanmış olan
döviz alış kurunu,
ç) Vade sonu kuru: Türk lirası mevduat veya katılma hesabının vadesinde saat 11:00’de
Merkez Bankası tarafından ilan edilen döviz alış kurunu,
d)Yurt içi yerleşik gerçek kişi: Yurt dışında işçi, serbest meslek müstakil iş sahibi Türk
vatandaşları dahil Türkiye’de kanuni yerleşim yeri bulunan gerçek kişileri,
e) (Değişik: 11/1/2022) Yurt içi yerleşik tüzel kişi: Bankalar ve Merkez Bankasınca
belirlenen diğer mali kuruluşlar hariç olmak üzere Türkiye’de kanuni yerleşim yeri bulunan
tüzel kişileri,
ifade eder.
Döviz tevdiat hesapları ve katılım fonlarının vadeli Türk lirası mevduat veya
katılma hesaplarına dönüşümü
MADDE 4- (1) (Değişik: 11/1/2022-31/1/2022-23/3/2022-8/4/2022-6/7/2022-
30/9/2022-10/1/2023-3/4/2023) Yurt içi yerleşik gerçek kişilerin bankalardaki, yurt içi yerleşik
tüzel kişilerin ise 31/12/2021 ile 31/3/2023 tarihleri arasındaki herhangi bir tarihte bankalarda
mevcut olan ABD doları, Euro ve İngiliz sterlini cinsinden döviz tevdiat hesabı ve döviz
cinsinden katılım fonu hesabı bakiyeleri, hesap sahibinin talep etmesi halinde dönüşüm kuru
üzerinden Türk lirasına çevrilir.
(2) (Değişik: 31/1/2022-23/3/2022) Belirtilen tarihlerde mevcut olan ABD doları, Euro
ve İngiliz sterlini cinsinden hesaplarını başka bir bankaya transfer eden tüzel kişilerin talep
etmesi halinde döviz tevdiat hesabı ve döviz cinsinden katılım fonu hesabı bakiyeleri dönüşüm
kuru üzerinden Türk lirasına çevrilir.
(3) (Değişik:3/4/2023) Banka tarafından yurt içi yerleşik gerçek kişiler ve yurt içi
yerleşik tüzel kişiler için 3 ay,6 ay veya 1 yıl vadeli Türk lirası mevduat veya katılma hesabı
açılır.
(4) (Değişik:31/1/2022-13/7/2022) Sisteme katılmak isteyen bankalar nezdinde Merkez
Bankası adına ABD doları, Euro ve İngiliz sterlini hesaplar açılır ve bankanın topladığı taleplere
ilişkin olarak satın aldığı dövizler iş günlerinde saat 17:00’ye (yarım iş günlerinde saat 13:30’a)
kadar Merkez Bankasına bildirilir ve toplu bir şekilde söz konusu hesaplara aktarılır. Belirtilen
saatlerden sonra yapılan bildirimlere ait işlemler bir sonraki iş günü gerçekleştirilir.
(5) (Değişik: 31/1/2022-13/7/2022) Bankalar, mobil veya internet bankacılığı
aracılığıyla döviz tevdiat hesabı ve döviz cinsinden katılım fonu hesaplarından iş günlerinde
saat 17:00’den (yarım iş günlerinde saat 13:30’dan) sonra ve tatil günlerinde son iş gününde
Merkez Bankasınca en son ilan edilen döviz alış kuru kullanılmak suretiyle dönüşüm yapabilir.
Dönüşüm işlemini iş günlerinde saat 17:00’den (yarım iş günlerinde saat 13:30’dan) sonra veya
tatil günlerinde yapan gerçek veya tüzel kişilerin gerçekleştirdiği işlemler, bankalar tarafından
Merkez Bankasına bir sonraki iş günü saat 17:00’ye (yarım iş gününde saat 13:30’a) kadar
yapılacak bildirimlere dahil edilir.
(6) Merkez Bankasının hesabına aktarılan dövizlere ilişkin dekontlar ile dönüşümü
yapılan tutarlara ait bilgiler Ek-1’de yer alan bildirim formuna uygun olarak Merkez Bankasına
aynı gün elektronik ortamda bildirilir.
(7) Banka tarafından Merkez Bankasının hesabına aktarılan dövizler, Merkez
Bankasınca dönüşüm kuru üzerinden satın alınır.
(8) (Değişik: 31/12/2021-13/7/2022) Döviz alış işlemleri karşılığı Türk lirası tutarları
Merkez Bankasınca bankanın EFT merkezine masrafsız olarak gönderilir. İş günlerinde saat
17:30’a (yarım iş günlerinde saat 13:30’a) kadar sonuçlandırılamayan işlemler için ise Türk
lirası tutarlar bankanın Merkez Bankası nezdindeki zorunlu karşılık hesabına aktarılır.
(9) (Değişik: 31/12/2021) Bu Uygulama Talimatı kapsamında Merkez Bankasına bir
gün valörlü olarak transfer edilecek döviz tutarlarına ilişkin bankanın kendi muhabirine
göndereceği döviz transferlerinde; MT202’nin 21. alanına “TRANSFORM”, 72. alanına
“/BNF/ BANKA ADI FOREIGN EXCHANGE TRANSFORM TO TRY IBAN:…………… (söz
konusu işlemler için Merkez Bankasınca bildirilecek hesaba ilişkin IBAN bilgisi)” ve
MT202’nin 58. alanına “TCMBTR2A” açıklamaları yazılır.
Vade sonu işlemleri
MADDE 5 – (1) (Değişik: 31/12/2021) Vade sonunda hesap sahibinin döviz bazında
anaparasını her koşulda koruması esastır. Katılım hesaplarında katılım bankacılığı esasları
geçerlidir.
(2) Vade sonu kurunun dönüşüm kurundan düşük olması durumunda banka tarafından
hesap sahibine anapara + faiz/kâr payı ödenir.
(3) (Değişik: 31/12/2021) Vade sonu kurunun dönüşüm kurundan yüksek olması
durumunda;
a) Faiz/kâr payı tutarı > kur farkı ise banka tarafından hesap sahibine anapara + faiz ve
katılma hesabı sahibine katılma hesabı bakiyesi ödenir.
b) Faiz/kâr payı tutarı < kur farkı ise banka tarafından hesap sahibine anapara + faiz/kâr
payı + “kur farkı – faiz/kâr payı” tutarı ödenir, Merkez Bankasınca bankaya “kur farkı – faiz/kâr
payı” tutarı ödenir. Katılma hesabına sağlanacak getirinin Merkez Bankasının katılım bankaları
ile açık piyasa işlemleri kapsamında yaptığı bir hafta vadeli geri satım vaadi ile alım
işlemlerinde oluşan maliyetten düşük olması halinde aradaki farkı katılım bankacılığı esasları
çerçevesinde katılım bankası karşılayabilir, karşılanmayan kısım için Merkez Bankasınca
ödeme yapılmaz.
(4) Banka vade sonunda, hesap sahibine tahakkuk eden faiz veya kâr payını Merkez
Bankasına Ek-2’de yer alan bildirim formuna uygun şekilde bildirir. Banka kayıtları ile Merkez
Bankası kayıtlarının mutabakatı sonrasında vade sonu kurunun dönüşüm kurundan yüksek
olması ve kur farkı üzerinden hesaplanan tutarın faiz/kâr payından yüksek olması durumunda;
kur farkı üzerinden hesaplanan tutardan faiz/kâr payı düşülerek oluşan bakiye Merkez
Bankasınca aynı gün ilgili bankanın hesabına aktarılır.
(5) (Değişik:13/7/2022) İş günleri dışında vadeden önce çekim yapılamaz. Vadeden
önce çekim yapılması durumunda;
a) (Değişik:31/1/2022-13/7/2022) Çekim yapılan tarihte saat 11:00’de Merkez
Bankasınca ilan edilen döviz alış kurunun dönüşüm kurundan yüksek olması durumunda
Merkez Bankasınca kur farkına ilişkin ödeme yapılmaz.
b) (Değişik: 31/12/2021-31/1/2022-13/7/2022) Çekim yapılan tarihte saat 11:00’de
Merkez Bankasınca ilan edilen döviz alış kurunun dönüşüm kurundan düşük olması durumunda
hesabın vadeden önce kapatıldığı tarihte saat 11:00’de Merkez Bankası tarafından ilan edilen
döviz alış kurundan hesap bakiyesi güncellenir. Aradaki fark banka tarafından Merkez
Bankasının Türk lirası hesabına aktarılır ve bu işlemlere ilişkin bilgiler Ek-3’de yer alan
bildirim formuna uygun olarak Merkez Bankasına aynı gün elektronik ortamda bildirilir.
(6) (Değişik: 23/3/2022) Vade sonunda hesap sahibinin talebi üzerine vade başında
dönüşümü yapılan döviz cinsinden ve vade sonu kuru kullanılarak hesap yenilemesi yapılabilir.
Bu işlemlere ilişkin bilgiler Ek-1’de yer alan bildirim formuna uygun olarak Merkez Bankasına
aynı gün elektronik ortamda bildirilir.
(7) (Değişik: 23/3/2022) Hesap sahibi yenilenen hesap kapsamında en fazla vade
sonundaki Türk lirası bakiyenin vade sonu kuru ile karşılık gelen döviz tutarı kadar olmak
koşuluyla seçeceği vade üzerinden destekten yararlanmaya devam eder.
(8) (Değişik: 23/3/2022) Vade sonunda hesap sahibinin talep etmesi durumunda vade
başındaki döviz tutarı vade sonu kuru üzerinden hesap sahibine satılır. Bununla birlikte hesap
sahibine yapılacak döviz satışlarında vade sonu kurunun kullanılması, bu kapsamdaki döviz
satışlarının saat 12:00’ye kadar tamamlanması ve bankaların döviz satış kuru ile vade sonu kuru
arasında aleyhte oluşan kur farkı bildirimleri için bankalar tarafından saat 11:00 döviz satış
kurunun kullanılması gerekmektedir.
Diğer hükümler
MADDE 6 – (1) Banka tarafından yapılan döviz transferlerine ilişkin tüm masraflar,
aylık olarak toplu bir şekilde banka tarafından gönderilen MT291 mesajına istinaden ödeme
gününde saat 11:00’de Merkez Bankası tarafından ilan edilen döviz alış kuru üzerinden, takip
eden ayın son iş gününe kadar Merkez Bankasınca Türk lirası olarak ödenir.
(2) Hesap açılırken vadeden önce çekimin koşulları hakkında hesap sahibi bankaca
bilgilendirilir.
(3) İlgili hesaplarda faiz, vade ve benzeri sözleşme değişiklikleri yapılamaz.
(4) (Değişik: 31/12/2021) Bankalarca bu uygulama talimatı kapsamında açılan
hesapların ayın son iş günü itibarıyla Türk lirası cinsinden faizli bakiyeleri ile katılma hesabı
bakiyeleri ayın son iş gününde saat 11:00’de Merkez Bankası tarafından ilan edilen döviz alış
kurları üzerinden hesaplanan Türk lirası değerlerini Ek-4 de yer alan bildirim formuna uygun
bir şekilde her ayın son iş gününde, saat 15:30’a kadar Merkez Bankasına bildirilir.
(5) (Değişik: 31/1/2022) Banka tarafından kaynaklanan hatalar ve bildirim farklılıkları
nedeniyle bankaya aktarılan fazla tutarlar için Merkez Bankası politika faizi üzerinden
aktarımın yapıldığı süre kadar cezai yaptırım uygulanacak, ayrıca fazla aktarımın bankanın
zorunlu karşılık hesabına kaydedilmesi halinde söz konusu tutar zorunlu karşılık tesisine
sayılmayacaktır.
(6) (Değişik:31/1/2022) Dönüşümlü mevduat ve katılma hesaplarına konu olacak
hesapların bankalar arası transferi sürecinde tevsik edici belgeyi verme yükümlülüğü paranın
çekildiği bankaya aittir.
(7) (Değişik: 31/1/2022) Bu Uygulama Talimatı kapsamında gerçekleştirilecek her türlü
işlemin, suç gelirlerinin aklanması ve terörün finansmanının önlenmesine ilişkin ulusal ve
uluslararası standartlara uygun gerçekleştirildiğine dair kontrol bankalarca yapılır. Bu
standartların ihlal edildiğinin tespiti durumunda, işlemi yapan banka tarafından durum derhal
Merkez Bankasına bildirilir.
(8) (Değişik:31/1/2022) Bankalarca kullandırılacak Türk lirası kredilerde dönüşümlü
mevduat ve katılma hesapları bakiyeleri teminat olarak gösterilemeyecektir.
(9) (Değişik:28/12/2022) Bu Uygulama Talimatı kapsamında açılan dönüşümlü
mevduat ve katılma hesapları türev işlemlere konu edilemeyecektir.
Hesaplar açılana kadar yapılacak işlemler
GEÇİCİ MADDE 1- (1) Bu Uygulama talimatının 4 üncü maddesinin ikinci fıkrasına
istinaden Merkez Bankası adına bankalar nezdinde döviz hesapları açılana kadar, bankalar
tarafından satın alınan Amerikan doları ve Euro döviz tutarları Merkez Bankasınca satın
alınmak üzere bankaların Merkez Bankası nezdindeki İhbarlı Döviz Mevduat hesaplarından
karşılanır. İngiliz sterlini cinsi dövizler için ise bankalar bu Uygulama Talimatının 4 üncü
maddesinin altıncı fıkrasında belirtilen kapsamda transfer işlemlerini gerçekleştirir.
Yürürlük
MADDE 7- (1) Bu Uygulama Talimatı 22/12/2021 tarihinde yürürlüğe girer.
Yürütme
MADDE 8- (1) Bu Uygulama Talimatını Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası
Başkanı yürütür.
EK: 4
İletişim Bilgileri : Hazine ve Kurumsal Operasyonlar Genel Müdürlüğü
Telefon : (0216) 773 73 13 / 71 23 / 70 33
E-Posta : dki@tcmb.gov.tr
Talimatın Yayımlandığı Tarih
22.12.2021
Talimatta Değişiklik Yapılan Tarih
31.12.2021
11.01.2022
31.01.2022
23.03.2022
08.04.2022
06.07.2022
13.07.2022
30.09.2022
28.12.2022
10.01.2023