DOLAR
EURO
ALTIN
BIST
Adana Adıyaman Afyon Ağrı Aksaray Amasya Ankara Antalya Ardahan Artvin Aydın Balıkesir Bartın Batman Bayburt Bilecik Bingöl Bitlis Bolu Burdur Bursa Çanakkale Çankırı Çorum Denizli Diyarbakır Düzce Edirne Elazığ Erzincan Erzurum Eskişehir Gaziantep Giresun Gümüşhane Hakkari Hatay Iğdır Isparta İstanbul İzmir K.Maraş Karabük Karaman Kars Kastamonu Kayseri Kırıkkale Kırklareli Kırşehir Kilis Kocaeli Konya Kütahya Malatya Manisa Mardin Mersin Muğla Muş Nevşehir Niğde Ordu Osmaniye Rize Sakarya Samsun Siirt Sinop Sivas Şanlıurfa Şırnak Tekirdağ Tokat Trabzon Tunceli Uşak Van Yalova Yozgat Zonguldak
İstanbul °C

Eurobond gelirlerinde vergi durumu (2022)

24 Şubat 2021 tarihli yazımızda[1] gerçek kişilerdeki 2021 yılı eurobond vergilemesini ele almıştık. Söz konusu yazıya gelen çeşitli soru ve yorumlar ile 2022 yılı için tespit edilen yeni hadler çerçevesinde 2022 yılında elde edilecek gelirler açısından yazımızı güncellemiş olacağız.

Gerek T.C. Hazinesi ve gerekse Türkiye’deki bankalar ile diğer şirketlerce yurt dışında ihraç edilen eurobondlar, yabancıların yanısıra Türkiye’de yerleşik tasarruf sahiplerince de yatırım amaçlı iktisap edilmektedir. Yurt dışında ihraç edilen bu bonolar yurt dışında işlem görmekte ve saklamaları yine yurt dışındaki kurumlarca yapılmaktadır. Bankaların yurt dışı ihraçlı sermaye benzeri bonoların da eurobondlarla aynı esasa tabi olduğunu belirtelim. Tabii eurobond ne zaman alınır? Eurobondun kupon faizi, vadeye kadarki getirisi (yield) ve bunların yansıra; Türkiye’nin CDS’i, alımdaki USD kuru, Amerikan Hazine bonoları faizlerindeki trend gibi konular bu çerçevede öncelikle dikkate alınması gereken hususlar. Tavsiye ise tabii ki konunun uzmanı finans danışmalarından. Biz tekrar bunların vergisine dönelim.

Bu menkul kıymetlerden sağlanan gelirler ya “faiz tahsilatı” veya “satış kazancı” şeklinde gerçekleşir. Faiz geliri mevzuatımız açısından “Menkul Sermaye İradı”, satış kazancı ise “Değer Artış Kazancı” olarak vergilendirilmektedir.

Elde edilen gelirlerin stopaj kapsamında olmaması sebebiyle vergilemede yıllık vergi beyannamesi verilmesi söz konusudur. Çünkü bu kıymetler yurt dışında işlem gördüklerinden G.V.K.’nun Geç 67. maddesindeki stopaj rejimi kapsamı dışındadır. Bu sebeple Türkiye’deki yerleşik gerçek kişiler prensip olarak “yıllık esasta” beyanname vermek suretiyle gelir vergisine tabidirler. Türkiye’de ikametgahı bulunmayan ve bir yıl içinde de Türkiye’de 6 aydan fazla bulunmayan kişiler[2] ise “dar mükellef” statüsünde oldukları için Türkiye’de vergiye muhatap değildirler. Örneğin; yurt dışında yerleşik Türk vatandaşlarının bu anlamda “dar mükellef” konumunda olduğunu belirtmek gerekir.

Eurobond Faiz Gelirleri:

Eurobond’ta faiz gelirleri iki şekilde elde edilir:

i. Kupon tahsilatları ile veya

ii. İskontolu ihraçta tahvilin itfa tarihinde (vadede) elde edilen tahsilat ile.

Bu gelirler Gelir Vergisi Kanunu açısından “Menkul Sermaye İradı” olarak kabul edilirler.

Eurobond faiz gelirleri G.V.K. geçici 67. maddedeki stopaj rejimine tabi olmadığı için, yıllık esasta gelir vergisi beyanına konu olur. Başka gelirler (Örneğin; yurt dışı faiz, temettü, gayrimenkul satış karı, kira vb gibi) nedeniyle beyan yapıldığında da bu beyana eklenirler.

Burada önemli husus yıl bazında elde edilen faiz geliri tutarının her yıl için açıklanan yıllık beyan haddini aşıp aşmadığıdır. Eğer bu sınırın altında gelir elde edilmişse beyan yapılmaz, sınır aşıldığında ise gelirin tamamı için gelir vergisi beyannamesi verilir. Yıllık beyan haddi 2022 yılı için 70.000 TL’sıdır. Beyan haddinin aşılıp aşılmadığının tespitinde; beyana tabi diğer gelir unsurlarının da (ücret geliri hariç[3]) dikkate alınması gerekir. (2021 yılı için 53.000 TL).

Vergiye tabi “faiz gelirinin” tespitinde göz önünde bulundurulacak hususlar şunlardır:

1-Faiz geliri için beyan zorunluluğu, yıllık beyan sınırının aşılması halinde söz konusudur. 2022 yılı için geçerli olan beyan haddi aşıldığında, 70.000 TL’yı aşan kısım için değil, elde edilen faiz gelirinin tamamı için gelir vergisi beyannamesi verilir veya bu tutar diğer gelirler için verilen beyannamedeki matraha eklenir. Beyana tabi gelirler toplamı 70.000 TL’yi geçmiyorsa hiç beyan yapılmaz. (2021 yılı için 53.000 TL)

2-Yıllık beyan haddinin aşılıp aşılmadığının tespitinde; beyana tabi diğer gelir unsurlarının da (ücret geliri hariç) dikkate alınması gerekir. Başka deyişle beyana tabi gelir toplamına bakılır. Örneğin; “gayrimenkul sermaye iratları(kira geliri)”, “gayrimenkul satış karı”, “beyana tabi A.Ş. hissesi temettü geliri” “yurt dışı faiz gelirleri” vb gibi. Ama GVK geçici 67 kapsamında olan gelirler bu hesaplamada dikkate alınmaz. Yatırım fonu geliri, BİST hisse senedi, varant, Viop gelirleri, yurt içi bono faiz ve satış karları gibi.

Tabii burada 880.000 TL’dan daha fazla ücret gelirleri sebebiyle yıllık beyanname vermek zorunda olanların durumunu da belirtmek gerekir (2021 yılı için 650.000 TL). 2022 yılı içinde 880.000 TL’yı geçen ücretler sebebiyle verilecek yıllık beyannamede, eğer yıllık eurobond faiz geliri 70.000 TL’dan az ise beyana dahil edilmez, fazla ise beyan edilir. Beyana dahil edildiğinde de %40 oranında vergilenir. Zira yıllık beyandaki ücret sebebiyle eurobond faiz geliri en üst orandan vergilenmiş olur.

Örnek:1

– Stopaja Tabi İşyeri Kirası  :  46.000 TL

– Eurobond Faiz Geliri          :  30.000 TL

– Beyan Edilecek Gelir          :  76.000 TL

Yukarıdaki örnekte; her bir gelir unsuru tek başına 70.000 TL’nin altında kalmakla birlikte, beyan sınırının belirlenmesinde her iki gelir unsuru toplanır. Toplam gelir 70.000 TL’yi aştığından gelirin tamamı beyan edilir. Beyan sınırını aşan 6.000 TL’lık kısım değil, 76.000 TL’nın tamamı vergi matrahı olarak beyan edilir. Tabii her bir gelir unsuru net kazanç üzerinden dikkate alınır, başka deyişle giderler indirildikten sonraki kısımlar esastır.

Örnek:2

– Ücret Geliri                         :  950.000 TL

– Eurobond Faiz Geliri         :  48.000 TL

– Beyan Edilecek Gelir          :  950.000 TL

Ücret geliri 70.000 TL’lık beyan haddinin hesabında dikkate alınmadığı için Eurobond Faiz Geliri yıllık beyannameye dahil edilmeyecektir.

3-Faiz kupon tahsilatlarındaki “gelir” olarak; döviz cinsinden hesaba geçen tutarların o tarih için geçerli TCMB döviz alış kuru (TCMB’ce 1 gün önce açıklanan kur) ile bulunan TL tutarı esas alınır.

4- İktisaptan sonraki ilk kupon faizi tahsilatına ait faiz gelirinin hesabında, alış sırasında ödenen “temiz fiyat-kirli fiyat farkı” işlemiş faiz olarak düşülür ve kalan tutar “faiz geliri” olarak dikkate alınır. Başka deyişle işlemiş faizin bulunması halinde işlemiş faiz tutarı kupon alış bedeli, temiz işlem fiyatı (Temiz Fiyat=Sözleşme fiyatı-İşlemiş faiz) ise tahvilin alış bedeli olarak kabul edilir. (G.V.K. 257 Seri No’lu Gelir Vergisi Genel Tebliği)

Örnek:3

– Eurobond nominal bedel               :  100.000 USD

– Eurobond alış fiyatı (kirli fiyat)    :  104.843 USD

– İşlemiş faiz tutarı                           :       3.114 USD

– Eurobond temiz alış fiyatı             :  101.729 USD

Yıllık %7,375 faizli olan (2 kupon ile toplamda yıllık 7.735 USD faiz tahsilatı) bu kıymetin 05.02.2022 tarihindeki ilk kupon faiz tahsilinde alınan 3.687,5 USD’lık tutardan alışta ödenmiş olan 3.114 USD düşülür ve ilk kupon faiz geliri olarak 573,5 USD dikkate alınır. Dolayısıyla kişi yılda toplamda 573,5+3.687,5= 4.261 USD faiz geliri elde etmiş olur.

5- Primli alışta ödenen prim tutarı (işlemiş faiz değil) eurobond’un bu tarihten sonraki kupon faiz tahsilatlarına paylaştırılarak elde edilen faiz gelirinin tespitinde düşülebilir. Kuponlu bir tahvilin satın alınmasında, satın alma bedelinin itfa bedeli ile varsa işlemiş faiz tutarının üzerinde olması halinde, başka bir deyişle temiz fiyatın itfa bedelini aşması durumunda fazla olan kısım izleyen dönemlere ilişkin faiz kuponlarının maliyeti (alış bedeli) olarak dikkate alınır(G.V.K. 257 Seri No’lu Gelir Vergisi Genel Tebliği).

Eurobond YP cinsi menkul kıymet olduğundan konuya YP (dolar veya euro) olarak bakmak gerekir. 257 seri nolu G.V.K. genel tebliğindeki örneklerde ödeme tarihindeki TL tutardan hareket edilmiş, ama bu örnekler TL bazlı hazine bonosu üzerinden verilmiş. Dolayısıyla eurobondlar YP menkul kıymet olduğundan hakkaniyet açısından YP olarak ödenmiş prim tutarının da YP olarak gelecek faiz kuponlarına paylaştırılması uygun olur.

6- Eurobond’un itfa’daki anapara kur farkı vergiye tabi değildir. (G.V.K. Madde: 75/5)

7-. Bononun itfasındaki iskonto tutarını da vergi mevzuatı yönünde “faiz” geliri olarak kabul edilmektedir.

Örneğin; nominal tutarı 1.000.000 USD olan bono 982.000 USD alış maliyeti ile iktisap edilmişse vadede 18.000 USD gelir söz konusu olacaktır. Itfa tarihindeki TCMB döviz alış kurunu 14,50 olarak varsayarsak 261.000 TL faiz geliri elde edilmiş olmaktadır.

8- Ortak hesaplardan elde edilen faiz gelirlerinde 70.000 TL’lık beyan haddinin geçilip geçilmediğine her bir kişi için ayrı ayrı bakılır.

Örneğin; 2 kişinin eşit oranda sahip olduğu eurobondun 2022 yılındaki toplam faiz tutarı 130.000 TL ise her bir kişi için yıllık beyan zorunluluğu söz konusu olmayacaktır. Başka deyişle eurobond faiz geliri ortak hesaptaki kişi sayısına bölünür. (Tabii kişilerin yıllık beyana tabi gelirleri varsa bunların da beyan haddi hesabında dikkate alınacağını yukarıda belirtmiştik.)

9- Beyannameye intikal edecek faiz geliri tutarından “depo etme (saklama) ve sigorta ücretleri gibi menkul kıymetlerin muhafazası için yapılan giderler”; “tahsil giderleri” ile “aracı kurum/banka komisyonu veya işlemlerdeki diğer hizmet bedelleri” vergi matrahının tespitinde beyanname üzerinde indirim olarak dikkate alınabilir. Çünkü gelir vergisi net (safi) gelir üzerinden alınır. Ancak bunlar dışında başkaca bir giderin hesaba katılması mümkün görünmemektedir. Örneğin; kaldıraç kullanılarak eurobond alınması halinde, kullanılan kredinin faizinin elde edilen faiz gelirinden düşülme imkanı yoktur. (G.V.K. Madde: 78)

Eurobond satış kazançları:

Faiz gelirleri gibi eurobond satış kazançları da yıllık Gelir Vergisi beyanına konu olur. Zira eurobond alım-satım kazançları için G.V.K. geçici 67. Maddedeki stopaj esası söz konusu değildir.

Faiz gelirlerinden farklı olarak satış kazançları için “yıllık beyan sınırı “uygulaması yoktur. Bunun için satış kazancı tutarı ne olursa olsun yıllık gelir vergisi beyannamesi verilmek zorundadır.

Vergiye tabi “satış kazancının” tespitinde göz önünde bulundurulacak hususlar şunlardır:

1- Eurobond satış kazançları için yukarıda bahsettiğimiz gibi 70.000 TL’lık beyan haddinin aşılıp aşılmadığının bir önemi yoktur. Dolayısıyla satış kazancı 10.000 TL da olsa beyan zorunluluğu vardır.

Örnek:4

– Eurobond Satış Kazancı     :  26.000 TL

– Eurobond Faiz Geliri          :  40.000 TL

– Toplam Gelir                       :  66.000 TL

Yukarıdaki örnekte; yıllık toplam gelir beyan haddi 70.000 TL’nin altında kaldığından sadece satış karı beyana tabidir. Zira; faiz gelirlerinden farklı olarak satış kazançları için yılllık beyan sınırı uygulaması yoktur. Bunun için satış kazancı tutarı ne olursa olsun yıllık gelir vergisi beyannamesi verilmek zorundadır. Faiz geliri ise bu örnekte beyana tabi olmayacaktır, çünkü toplamda 70.000 TL’lık yıllık beyan haddi geçilmemiştir. (2021 yılı için 53.000 TL)

2- Bu kıymetlerin satış kazancı şu şekilde hesaplanır:

-Alış bedeli ve satış bedeli; alım ve satım tarihlerindeki kurlardan TL’ye çevrilir.

-Alım ve satım tarihleri arasındaki dönemde Yİ-ÜFE artış oranı %10 ve üzerinde çıkarsa, alış maliyeti bu oran kadar artırılır.

-Endekslemede menkul kıymetin alındığı ay dâhil, satıldığı ay hariç tutulur.

-Satış tarihi olarak satışın gerçekleştiği tarih olan takas tarihi esas alınır.

-Alış bedeline uygulanacak 0ranın tespiti şöyle yapılır: Satıştan bir önceki ayın endeksi alışın yapıldığı ayın bir önceki ay endeksine bölünür.

-Endekleme oranına göre alış maliyeti artırılan tutar ile satış tutarı arasındaki gelirin tutarı ne olursa olsun, beyan edilir.

-Yıllık gelir vergisi beyanı ile gelir vergisi tarifesine göre vergi ödenir.

-Bu hesaplamalara göre, TL bazında kazanç var ise, döviz bazında “zarar” çıksa dahi vergileme yapılır[4].

3- Satış kazancı hesabında mevzuatın öngördüğü TL esaslı yöntem[5] sebebiyle yatırımcıların gerekirse itfayı beklemeleri daha iyi olabilir. Özellikle kur artışının Yİ-ÜFE endeksinden fazla olduğu hallerde satış halinde yüksek gelir vergisi çıkabilir. Zira alış ve satış tarihleri arasındaki kur farkları da “gelir kabul edilerek” vergi matrahına girmektedir. Oysa itfadaki ana para kur artışları vergiye tabi tutulmamaktadır. Bu sebeple satış kararı öncesinde bu hesaplamaları yapmak ve ona göre karar vermek gerekir.

4- 1.1.2006 tarihinden önce ihraç edilen eurobondlar için 2022 yılındaki satış kazancının 58.000 TL’sı vergiden istisnadır. Bunu aşan kazanç tutarı beyan edilir. (2021 yılı için 43.000 TL)

01.01.2006 (26.07.2001-31.12.2005 arasında ihraç edilenler) tarihinden önce ihraç edilenler için var olan vergi istisnası hakkının dayanağı, G.V.K. 5281 sayılı Kanun’la değişmeden önceki Mükerrer 80/üç maddesidir. Kazanç bu tutarı aşar ise yıllık gelir vergisi beyannamesi verme zorunluluğu vardır.

5- İktisaptan sonraki ilk kupon faizi tahsilatına ait faiz gelirinin hesabında, alış sırasında ödenen “temiz fiyat-kirli fiyat farkı” işlemiş faiz olarak düşülür ve kalan tutar “faiz geliri” olarak dikkate alınır.

6- Eurobond satış kazancı, prensip olarak satış bedeli(kirli fiyat) ile ilk iktisaptaki temiz fiyat arasındaki farktır. Ancak alıştan itibaren hiç faiz kupon tahsilatı yapılmamışsa; kazanç tutarı “satış bedeli ile kirli alış fiyatı” arasındaki fark olur.

Örneğin; temiz fiyatı 1.000, birikmiş kupon faizi 90, eurobond’u 1.090 USD’ye aldım. 1 ay sonra faiz kuponunu tahsil ettim(%10 ile) ve kupon ödemesi sonrasında menkul kıymetin değeri kirli fiyatı 1.010’e geriledi. Daha sonra 1.010 fiyatla sattım. (100,50 temiz, 0,50 biriken kupon faizi)

Şimdi 100 USD kupon tahsilatından 90 USD birikmiş kupon faizini düştüğümüzde 10 USD’lık tutar, elde edilen “faiz geliri” olarak (kupon tahsil tarihinde geçerli TCMB alış kurundan TL’ye çevrilerek) beyan edilmesi gereken gelir olmaktadır. (70.000 TL yıllık beyan haddinin aşılmış olması kaydıyla.)

Satış karı da 1.010-1000=10 USD olmaktadır. Burada kirli fiyatlı satış bedelinden temiz alış fiyatlı tutar olan 1.000 USD’nin düşülmesi gerekir. Zira kupon faizi tahsil edilmiş olduğu için satılan kıymetin maliyeti artık; “kirli alış fiyatı-alıştaki işlemiş kupon faiz tutarı” başka deyişle alıştaki temiz fiyattır. Dolayısıyla beyana tabi satış kazancı; 14.948(1.010*14.8-10.600(1.000*10,6) = 4.348 TL olmaktadır.

Sonuçta; 1.090 USD ödeyerek aldığım Eurobond’tan 10 USD “faiz geliri”, 10 USD de “satış karı” ile toplam 20 USD gelir elde etmiş oldum. (Toplamda; 100 faiz+1.010=1.110 tahsilat ).

7- Mevzuatımıza göre; aynı yıl içindeki eurobond satış kar ve zararları ve hatta diğer yurt dışı menkul kıymet (yabancı ülke veya yabancı şirket bonoları, hisse senetleri) satış kar zararları birbirine mahsup edilir ve net kazanç üzerinden vergi ödenir. Dolayısıyla eurobond satış karı elde edildiği yılda YP hisse senedi veya YP bon0 satış zararı da var ise eurobond satış karından vergi ödenmeyebilir.

8- Eurobond satışında zarar çıktığında bu zarar aynı yıl içindeki “kira, eurobond faizi, serbest meslek kazancı vb gibi diğer gelir unsurlarından” düşülemez. Zira Kanun’un 88. madde hükmüne göre; “diğer kazanç ve iratlardan doğan zararlar” o yıl içinde elde edilen diğer gelirlerden mahsup edilemiyor. Aynı yıl içindeki diğer gelirlerden mahsup edilememekle beraber, menkul kıymet zararının, gelecek 5 yıl içinde aynı mahiyetteki menkul kıymet (eurobondlar, yurt dışı hisse senedi, yat fonu, bono vb gibi) satışlarından doğan beyana tabi kazançlardan indirilebilmesi gerekir. Çünkü madde hükmünde buna bir engel görünmemektedir . (G.V.K. Madde:88).

9- Net satış kazancının tespitinde, aracı kurum/banka komisyonu veya işlemlerdeki diğer hizmet bedelleri vergi matrahının tespitinde gider olarak dikkate alınabilir.

10- Yurt içi banka hesaplarından alınan eurobondlar varlık barışından yararlanamaz. Varlık barışı, kişilerin yurt dışı varlıklarının Türkiye’ye getirilmesine yönelik bir düzenleme olduğundan, sadece yurt dışındaki banka hesaplarından alınan eurobondlar varlık barışı imkanından yararlanabilir. Söz konusu kıymetlerin saklamasının yurt dışında yapıldığından bahisle Türkiye’den alınmış (TR’deki aracı kurumlar veya bankalar aracılığıyla) yurt dışı ihraçlı eurobondlar ile diğer yabancı menkul kıymetlerin varlık barışı imkanı söz konusu değildir. Bu arada yurt dışı varlık barışı başvuru süresinin 30.06.2022 tarihine kadar uzatıldığını hatırlatalım.

[1] Mehmet Bingöl, Eurobond Gelirlerinde Vergi Durumu (2020 yılı), Finans Gündem, 22 Haziran 2020
[2] Belli ve geçici bir süre ile Türkiye’de bulunan yabancılar 6 aydan fazla kalsalar da “dar mükellef” olarak kabul edilirler.
[3] Ücret geliri GİB’nın 311 nolu Gelir Vergisi Tebliği uyarınca yıllık beyan haddinin hesabında dikkate alınmamaktadır.
[4] Örnek satış kazancı hesaplama için bknz: Mehmet Bingöl, Eurobond Gelirlerinde Vergi Durumu (2020 yılı), Finans Gündem, 22 Haziran 2020
[5] Mevzuattaki bu hususun (kur artışlarını vergileyen) düzeltilmesi için öteden beri yasal düzenleme önerileri sunulmaktadır.

Mehmet Bingöl

Mehmetbingol.mbin@gmail.com

 

Kaynak: www.finansgundem.com/yazarlar/eurobond-gelirlerinde-vergi-durumu-2022-yazisi/1634470

YORUMLAR

Henüz yorum yapılmamış. İlk yorumu yukarıdaki form aracılığıyla siz yapabilirsiniz.